Çeviri: Onur Yılmaz
Yayınlandığı tarih: 4 Kasım 2021 – Glasgow, İskoçya
Açıklayıcı Not: Aşağıdaki “Kamusal, Düşük Karbonlu Bir Enerji Geleceği için Sendika Programı” (“Program”) 30’dan fazla sendikadan oluşan bir Sendika Görev Gücü’nün çalışmalarının sonucudur. Ağırlıklı olarak enerji sektörüne odaklanan Program, uluslararası sendikal hareketi iklim ve enerji politikalarında köklü bir değişim yaratmaya yönelik iddialı bir siyasi çabanın arkasında bir araya getirme girişimidir. Bu değişim hem piyasa modelinin başarısızlıklarını düzeltmek hem de enerji dönüşümünün sosyal açıdan adil, ekonomik açıdan uygulanabilir ve iklim hedeflerine ulaşma açısından etkili olmasını sağlamak için gereklidir.
Çevirmen notu: Metinde dayanılan Birleşmiş Milletler ilkeleri, sürdürülebilirlik kriterleri, bolca atıf yapılan finansal düzenlemler ya da “piyasa modelinin başarısızlıklarını düzeltmek” elbette ki anti-kapitalist bir mücadele yürüten bizler için kabul edilebilir anlayışlar değildir. Bunlar farklı sermaye kesimlerine verilen tavizlere denk düşer ve enerji geçişi denilen süreçte dahi sermaye mantığının dışına çıkılamadığının göstergedir. Ancak metnin tamamı, bize ekolojik merkezi demokratik planlı bir ekonomiye dayalı sosyalist bir topluma giden yolda bugün yürütülecek mücadelelerin içeriğine, somut taleplerinin formüle edilmesine, enerji alanındaki yeşil yıkama oyunlarına karşı dikkate alınacak kimi öngörüler sunmaktadır. Enerji Demokrasisi için Sendikalar (TUED) oluşumunun üyesi olmasa da bu programın destekçileri arasında olan DİSK ve KESK’in Türkiye ve Kuzey Kürdistan’daki işçiler, emekçiler arasında, kırda ve kentlerde bu metne dair herhangi anlamlı bir adım atmadığını görmek, henüz işin çok başında olduğumuzu ve işçileri bu konuda harekete geçirmek için sendikaları beklemeden ekoloji örgütleri olarak bu kesişimin yarattığı siyasallaşmadan faydalanmamız gerektiğini gösteriyor.
AŞAĞIDAKİLER DİKKATE ALINDIĞINDA:
- Çevresel bozulma ve iklim değişikliği gibi birbiriyle bağlantılı insan hakları krizlerinin bilincinde olarak sağlıklı bir çevreye erişim BM İnsan Hakları Konseyi tarafından bir insan hakkı olarak ilan edilmiştir.
- Enerjiye yeterli erişimin olmaması, insan haklarını ihlal eden ve BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin amaçlarına aykırı olan önemli bir yoksulluk, eşitsizlik ve güvencesizlik kaynağı olmaya devam etmektedir.
- Üzerinde uzlaşılmış, bilime dayalı karbonsuzlaştırma hedeflerine ulaşmak için enerjiye bağlı birçok sürecin yaygın olarak elektrifikasyonu gerekli olacaktır.
- Dolayısıyla, uygun fiyatlı, güvenli, korunmuş, sürekli, düşük karbonlu elektriğe erişimin sağlanması, gelecekteki enerji ihtiyacının çoğunun karşılanmasında elzem olacaktır.
- Kullanım için bilinen tüm enerji yakalama, dönüştürme ve dağıtma yöntemleri bir dereceye kadar çevresel bozulma içerir.
- Özelleştirme ve metalaştırmayla ilintili neoliberal iklim ve enerji politikaları sera gazı emisyonlarındaki artışı durdurmakta başarısız olmuştur.
- Elektrik enerjisi sistemlerinin özelleştirilmesi, piyasalaştırılması ve serbestleştirilmesi fiyat artışlarına, hizmet kalitesinin düşmesine ve yetersiz yatırımlara yol açmıştır.
- Karbonsuzlaştırma hedeflerine ulaşmak için gereken geçiş, özellikle enerjiyle ilgili birçok istihdam alanında, işçileri etkileyen önemli değişiklikliği beraberinde getirecektir ve bu değişikliklerin birçoğu, etkileri ele alınmazsa oldukça yıkıcı olabilir.
- Küresel güneydeki pek çok ülke, elektriğe evrensel erişimi sağlamak için gereken teknolojileri ve kaynakları tedarik etme kabiliyetlerini kısıtlayan sömürgecilik ve borç mirasıyla karşı karşıya kalmaya devam etmektedir.
BU NEDENLE, imzacılar, enerji geçişi ve gelecekteki enerji sistemleri için bir çerçeve olarak aşağıdaki Kamusal, Düşük Karbonlu, Enerji Geleceği için Sendikal Programını onaylamakta ve desteklemeyi kabul etmektedir.
1 ENERJİ HAKKININ YERİNE GETİRİLMESİ
- Enerjiye erişimi bir insan hakkı ve temel bir ihtiyaç olarak tanımak
- Elektriğin kamu mülkiyeti temelinde sağlanmasını temin etmek
- Kamu kurumlarının enerji yoksulluğunu ve güvencesizliğini ortadan kaldırma yükümlülüğünü ve kapasitesini yeniden tesis etmek
2 ENERJİ SEKTÖRÜNÜ ETKİLEYEN NEOLİBERAL YASA VE DİREKTİFLERİN TERSİNE ÇEVRİLMESİ
- Elektriğin toptan, perakende ve kapasite piyasalarını tasfiye etmek
- Uzun vadeli elektrik alım anlaşmalarının potansiyel yeniden müzakeresi ve iptali de dahil olmak üzere, özel sektöre ait bağımsız elektrik üreticileri için ayrıcalıkları ve yasal korumaları kaldırmak
- Yatırımları “riskten arındıran” ve böylece özel çıkarlar için kârı garanti eden kamu sübvansiyonlarına son vermek
- Kamu kurumlarının adil yaklaşım ve enerji verimliliğini teşvik edecek şekilde kullanıcı fiyatlarını düzenleme hakkını yeniden tesis etmek
3 YENİ BİR KAMU YANLISI YETKİ TESİSİNİN YAPILMASI
- Kamu enerji şirketlerinin enerji dönüşümünü insanların ihtiyaçlarını karşılayacak ve çevreyi koruyacak şekilde yürütmeleri için net gereklilikler ve kılavuz ilkeler belirlemek
- Enerji sektörü varlıklarının ve hizmetlerinin daha fazla özelleştirilmesini durdurmak
- Özelleştirilen enerji sektörü şirketlerini kamu mülkiyetine geçirmek
- Elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve şebeke yönetimi işlevlerini tamamen yeniden entegre etmek (“yeniden demetlemek”)
- Enerjiyle ilgili tüm kaynakların ve temel teknolojilerin kamuya ait olmasını ve küresel kamu mülkiyeti yaklaşımıyla tutarlı bir şekilde yönetilmesini sağlamak
- Enerji ile ilgili ar-ge, atık yönetimi, arıtma, geri dönüşüm ve ilgili tüm hizmetlerin kamu mülkiyeti altında olmasını sağlamak
- Yerli halklarla birlikte, onların özgür, önceden ve bilgilendirilmiş rızalarını almak amacıyla, onlarla ilgili yasaları ve anlaşmaları koruyan, kamusal enerji sistemleriyle ilişkileri için bir vizyon ve plan geliştirmeye çalışmak
4 ENERJİ DÖNÜŞÜMÜNE YÖNELİK KAMUSAL, PLANLI BİR YAKLAŞIM OLUŞTURMAK
- Ulusal hükümetlerden ve çok taraflı kuruluşlardan karbonsuzlaştırma teknolojilerinin ve yollarının net çevresel, toplumsal ve sosyal kriterlere göre titiz ve sürekli bir değerlendirmesini yapmalarını talep etmek
- Yerel sanayi kapasitesini geliştirerek istihdam yaratmak amacıyla teknolojilerin üretimini ülkeler ve bölgeler arasında çeşitlendirmek
- Ekonomi çapında iddialı enerji verimliliği ve tasarrufu hedeflerini zorunlu kılmak
- Enerji verimliliği ve performans hedeflerine ulaşmak için ulusal, bölgesel veya belediye düzeylerinde kamusal iş programlarını uygulamak
- Dağıtılmış üretim potansiyelini ve/veya ihtiyacını vaka bazında değerlendirmek
5 DEMOKRATİK YÖNETİM VE KONTROLÜ SAĞLAMAK
- İnsanların ve çevrenin uzun vadeli çıkarlarıyla tutarlı bir şekilde faaliyet göstermeyi yasal yükümlülük haline getirerek işçileri ve kullanıcıları demokratik karar alma süreçlerine dahil etmek
- Enerji dönüşümü ile ilgili konularda süregiden demokratik kamuoyu tartışmasını sürdürmek
- Geri kazanılmış kamu şirketlerinin yönetim kurullarında işçilerin, kullanıcıların ve seçilmiş yetkililerin resmi temsilini sağlamak
- Kamu şirketlerini sosyal ve çevresel hedeflere ulaşma konusunda sorumlu tutmak için kullanıcı hakları konseyleri oluşturmak
- Önerilen yeni altyapı projelerinin katı çevre standartlarına uygun olmasını ve yerel nüfusun refahına katkıda bulunmasını sağlamak
6 ÇALIŞANLAR İÇİN YÜKSEK DÜZEYLİ TOPLU GÜVENCELER SAĞLAMAK
- Kaliteli hizmet sağlamak için kamu enerji şirketlerinin yeterli personel ve finansmana sahip olmasını zorunlu kılmak
- İşgücünün mesleki becerilerine değer vermek, eğitim ve öğretime sürekli yatırım yapmak
- Operasyonların ve çalışma koşullarının en yüksek güvenlik standartlarını karşılamasını sağlamak
- Çalışanların ihbar korumalarını garanti altına almak
7 ENERJİ DÖNÜŞÜMÜNÜN KAMU TARAFINDAN FİNANSE EDİLMESİ
- Geçişi kamu mülkiyeti biçiminde finanse etmek için kamu harcama gücünü tam olarak kullanmak
- Mümkün olan en iyi koşullarda doğrudan kamu alımları gerçekleştirmek
- Eski sömürge ülkelerin enerji dönüşümünü sürdürmelerini ve enerji özerkliği çerçevesinde temel ihtiyaçlarını karşılamalarını engelleyen tüm kamu borçlarını iptal etmek
- Mâli, maddi veya diğer kaynak kısıtlamalarıyla karşı karşıya olan ülkelerin enerji ile ilgili temel bileşenlere ve ekipmanlara erişimini sağlamak için çok taraflı finansman mekanizmaları oluşturmak veya geliştirmek
8 ÇOK TARAFLI İŞBİRLİĞİ İÇİN KÜRESEL BİR KAMU MÜLKİYETİ ÇERÇEVESİ OLUŞTURMAK
- DTÖ, Enerji Şartı Anlaşması ve diğer ikili ve çok taraflı ticaret anlaşmaları kapsamında kabul edilen ve şu anda birçok ülke için adil bir enerji geçişini engelleyen fikri mülkiyet kısıtlamalarını kaldırmak
- Teknolojilerin ve becerilerin küresel olarak yaygınlaştırılması da dahil olmak üzere, kâr amacı gütmeyen bir temelde kamu enerji sektörü kuruluşları arasında beceri ve bilgi paylaşımını, teknik işbirliğini vb. güçlendirmek için “kamu-kamu ortaklıkları” kurmak
- Çok taraflı kalkınma bankalarının, hizmet güvenilirliği ile evrensel düşük karbonlu elektrifikasyonu sağlamayı mümkün kılmak için gelişmekte olan ülkelerdeki kamu kuruluşlarına yeterli desteği vermesini sağlamak
İMZALYANLAR (sıralı liste):
- Uluslararası Kamu Hizmetleri (PSI)
- Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu (CSA-TUCA)
- Uluslararası Gıda, Tarım, Otel, Restoran, İkram, Tütün ve Müttefik İşçileri Sendikası (IUF)
- Avrupa Kamu Hizmetleri Sendikaları Federasyonu (EPSU)
- Tüm Endonezya İşçi Sendikaları Konfederasyonu (KSBSI)
- Ulusal Maden ve Enerji Federasyonu, Fransa (FNME-CGT)
- İskoçya Sendikalar Birliği Kongresi (STUC)
- Hollanda İşçi Sendikaları Federasyonu (FNV)
- Güney Afrika İşçi Sendikaları Federasyonu (SAFTU)
- Trinidad ve Tobago Petrol Sahası İşçileri Sendikası (OWTU)
- Arjantin Özerk İşçi Merkezi (CTA-A)
- SENTRO Filipinler
- Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK)
- Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK)
- Sanayi İşçileri Örgütleri Ulusal Koordinasyonu (CNTI)
- Intersindical Valenciana
- Yeni Güney Galler Hemşireler ve Ebeler Derneği
- Elektrik Endüstrisi ve Sulama İşçileri Sendikası, Porto Riko (UTIER)
- Unite the Union, Birleşik Krallık
- Kamu ve Ticari Hizmetler Sendikası, Birleşik Krallık (PCS)
- Galiçya Sendikalar Konfederasyonu (CIG)
- Kanada Ulusal Kamu ve Genel Çalışanlar Sendikası (NUPGE)
- Kolombiya Merkezi Üniter İşçi Sendikası (CUT Colombia)
- Kanada Kamu Çalışanları Sendikası (CUPE)
- Genel Elektrik ve Gaz Federasyonu-Tunus Genel İşçi Sendikası (UGTT)
- Kanada Kamu Hizmetleri Birliği (PSAC-AFPC)
- Bask İşçi Dayanışması (Eusko Langileen Alkartasuna – ELA)
- UNISON, BIRLEŞIK KRALLIK
- Burada Birleşin! New England Ortak Kurulu (NEJB)
- Avustralya Hemşirelik ve Ebelik Federasyonu (ANMF)
- Selanik, Yunanistan’dan EYATh su çalışanları sendikası
- Brezilya’yı Kes
- UNIFOR, Kanada
- Kore Kamu Hizmetleri ve Ulaştırma Çalışanları Sendikası (KPTU)
- İçme Suyu ve Kanalizasyon Çalışanları Federasyonu, FENTAP, Peru
- Ulusal Petrol Teknisyenleri ve Profesyonelleri Sendikası (UNTyPP), Meksika
- Milliyetçi İşçi Komiteleri (LAB), Bask Bölgesi
- Kore İşçi Sendikaları Konfederasyonu (KCTU)
- CUT Ulusal Metal İşçileri Konfederasyonu (CNM-CUT), Brezilya
- CUT Petrol İşçileri Federasyonu (FUP-CUT), Brezilya
- CUT Ulusal Kent İşçileri Konfederasyonu (CNU-CUT), Brezilya
- Amerika Birleşik Elektrik, Radyo ve Makine İşçileri (UE)
- Birinci Mayıs İşçi Hareketi (KMU), Filipinler
- British Columbia Genel Çalışanlar Sendikası (BCGEU), Kanada
- Meksika Elektrikçiler Birliği (SME)
- New York Eyaleti Hemşireler Birliği (NYSNA), ABD
- Demiryolu İşçileri Sendikası (RWU), Kuzey Amerika
- IWW Körfez Bölgesi Genel Üyelik Şubesi
- Ulaştırma Maaşlı Çalışanları Derneği (TSSA), Birleşik Krallık
- Sindicato Nacional de Trabajadores de la Industria del Carbón (SINTRACARBON), Kolombiya
- Kolombiya Ulusal Enerji İşçileri Sendikası, Sintraelecol
- Quebec Emek Federasyonu (FTQ), Kanada
- Victoria Esnaf Odası Konseyi (VTHC), Avustralya
- Ulaştırma ve Genel İşçiler Sendikası, Malavi (TGWU)
- Ulusal İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Zenroren), Japonya
- Bénin Bağımsız Sendika Örgütleri Konfederasyonu (COSI-Bénin)
- Botsvana İşçi Sendikaları Federasyonu (BFTU)